Steeds meer verlichte reclamezuilen
langs snelwegen. En Rijkswaterstaat kan er weinig tegen doen.
Met steeds groter wordende reclameborden trekken adverteerders
de aandacht van gebruikers van Nederlandse autosnelwegen. Maar als die reclameborden
ook nog eens fel worden verlicht, komt dan de verkeersveiligheid niet in het geding?
— Een automobilist rijdt op de nachtelijke A12 een verlicht billboard tegemoet.
Ter plaatse zijn rijbanen versmald in verband met wegwerkzaamheden.
Met meer dan honderdduizend voertuigen
per dag is een billboard langs bijvoorbeeld de A4 een aantrekkelijk reclamemedium. Om te
concurreren met de vele andere prikkels die de automobilist tijdens zijn rit ontvangt,
grijpen eigenaren van billboards naar nieuwe middelen. Veel reclameborden
zijn 's nachts verlicht, en onze redactie krijgt regelmatig post van transportondernemers
die zich daarover zorgen maken.
"Ik rijd iedere avond over de A12, en je ziet steeds meer van die borden. Bij goed
weer is dat goed te doen, maar bij regen word je soms verblind. Als dan ook nog de rijstroken
bij werkzaamheden idioot smal zijn gemaakt, kun je nauwelijks nog op de goede rijstrook
blijven rijden. Dat gaat tot ongelukken leiden, als het al niet is gebeurd", zegt eigen
rijder A.P. Heikoop.
Verlichte reclameborden zijn niet nieuw, maar je ziet ze steeds meer en ze lijken steeds
indringender. In feite staan ze niet dichterbij, ze worden steeds groter en staan op
strategische plaatsen waar je blik ze nauwelijk kan ontwijken. In 2005 adviseerde TNO na klachten
over billboards op een bioscoop bij Ede (langs de A12) aan de gemeente om geen
vergunning voor deze reclameborden te verlenen. De gemeente Ede deed dat toch — met
als argument dat in hetzelfde TNO-rapport stond dat automobilisten in staat waren om
de borden te negeren. Tot teleurstelling van Rijkswaterstaat, die zich bij de gemeente
had beklaagd.
Rijkswaterstaat (beheerder van de Nederlandse autosnelwegen) kan weinig doen tegen vergunningverlenende
instanties als gemeenten en provincie. Een vreemde situatie: de rijksoverheid staat machteloos
tegenover lagere overheden die de exploitanten een vergunning verlenen èn daarmee forse
precariorechten opstrijken. Woordvoerdster Esther de Graaf van RWS: "Wij beheren alleen de
weg zelf en een kleine strook erlangs. We hebben geen invloed op wat er wordt neergezet
buiten deze smalle strook. Als we vinden dat de verkeersveiligheid in gevaar wordt gebracht,
nemen we contact op met de betreffende gemeente of provincie. Maar ze zijn niet verplicht
om onze adviezen op te volgen. We hebben net zoveel rechten als een individuele burger
die een klacht indient."
Meindert van den Heuvel is directeur van Interbest, een exploitant van grote reclamezuilen
langs snelwegen. "Wij voldoen aan alle regels die de vergunningverleners ons opleggen", zegt hij.
"Voor elke reclamemast wordt een afzonderlijke vergunning verleend, met daarin
bepaalde voorwaarden waaraan wij moeten voldoen. Als de borden verlicht zijn,
schijnen de lampen op het bord, niet in de richting van de weggebruikers. Het is dus
onmogelijk dat ze verblind worden. In reclameborden bij Schiphol werkt de verlichting
van binnenuit, omdat we anders de piloten verblinden."
— Voor sommigen een prettige afleiding, voor anderen een doorn in het oog.
In haar factsheet "Reclame en voorlichting langs de weg" van januari 2009 adviseert de SWOV
(stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid) om geen reclameborden te plaatsen
in de buurt van drukke punten. Uit diverse studies is gebleken dat deze borden de
aandacht van de weggebruiker afleiden, hoewel een verband met ongelukken nooit is aangetoond.
De SWOV pleit voor meer onderzoek naar het effect van dit soort reclames op de
verkeersveiligheid. Het gebruik van bewegende beelden op dit soort borden wordt in ieder geval afgeraden.
— Verblindend bord van Siemens bij Zoetermeer. Siemens gaat kijken
of de lichtsterkte 's nachts wat minder kan.
Billboards met bewegende beelden langs snelwegen zijn nog zeldzaam. Er staat er
in ieder geval een langs de A12 bij de afslag Zoetermeer: een enorm LCD-display op het terrein
van apparatenfabriek Siemens. "Dat bord staat daar om ons kenbaar te maken", zegt woordvoerder Bernard
Bos van Siemens desgevraagd. Een suggesties om de lichtsterkte 's nachts te verminderen,
om verblinding te voorkomen, vindt hij een goed idee. "Technologisch gezien moet dat kunnen, ik
zal het doorgeven aan mijn collega." De gemeente Zoetermeer laat weten dat Siemens inderdaad
een vergunning heeft voor het billboard, maar alleen voor stilstaand beeld. "Maar het mogen
wel afwisselende beelden zijn." Volgens de gemeente heeft Siemens al eerder de lichtsterkte
van het billboard verminderd, na opmerkingen hierover van Rijkswaterstaat.
— Felle borden leiden af, maar een verband met verkeersonveiligheid
is nog niet aangetoond.
Persvoorlichter Cees de Bakker van Siemens Nederland belt ons later terug. "Dat bord staat er
om reclame te maken. Wij hebben er vergunning voor en de voorwaarden leven wij na," geeft
hij als officiële reactie. Ter toelichting zegt hij dat Siemens lang met de gemeente heeft
onderhandeld over de voorwaarden. Een film afspelen mocht niet, vandaar dat het nu stilstaande beelden
zijn die achter elkaar worden vertoond. "Als Siemens-medewerkers zijn wij trots op dat bord.
We laten het publiek zien wat voor producten we allemaal maken. Omdat er klachten waren over de
lichtsterkte, wordt dat inmiddels in het donker en bij regen 20% verminderd."
Belangenvereniging Transport en Logistiek Nederland
is niet blij met de verlichte borden langs snelwegen.
"Wij begrijpen dat exploitanten van billboardreclame graag goed willen opvallen en daar hun
billboards op prepareren en locaties selecteren op maximalisatie van bereik. Wij vinden echter
de verkeersveiligheid
van hoger belang," zegt beleidsmedewerker Rob Aarse. "Een terughoudende toepassing qua
omvang en attentiekracht van reclameboodschappen langs de snelweg vormt in dat verband
een logisch streven. De vraag is hoe een terughoudende toepassing kan worden gedefinieerd en
praktisch te vertalen is."
TLN verwacht dat nader onderzoek van de SWOV naar snelwegreclame antwoord beter kan geven
op de effecten en risico’s. "Zulke informatie zal leidend kunnen zijn voor de mate waarin
paal en perk gesteld dient te worden aan deze reclame-uitingen. Synchroon aan
een dergelijk onderzoek lijkt het verstandig na te gaan welke juridische mogelijkheden er zijn
om reclame-uitingen langs de snelweg te beteugelen en welke
partijen betrokken zouden moeten zijn bij de effectuering daarvan," aldus Aarse.
Inmiddels hebben de provincies Utrecht en Flevoland maatregelen genomen tegen het
plaatsen van reclameborden. Exploitanten kunnen nog wel een ontheffing krijgen, maar daarbij
wordt gekeken naar mogelijke landschapsvervuiling en gevaar voor de verkeersveiligheid. Ook de
gemeente Amsterdam heeft paal en perk gesteld aan reclame-uitingen langs snelwegen.
Rijkswaterstaat werkt inmiddels aan het ontwikkelen van een "Afwegingskader", een document
waarin staat onder welke voorwaarden reclamezuilen langs snelwegen zouden moeten staan.
Met deze richtlijn kan men gemeenten en provincies aanspreken als zich excessen voordoen. "Weggebruikers
die hinder ondervinden van reclameborden, kunnen dit melden bij ons telefoonnummer
0800 8002", aldus Rijkswaterstaat.
